¿Qué significa participar? Reflexiones sobre la construcción de las imágenes de la participación

Autores/as

  • Jone Martínez-Palacios Universidad del País Vasco

Resumen

La participación constituye el corazón de toda teoría y práctica democrática. Reflexiones clásicas y contemporáneas de la democracia se hacen eco del imperativo participativo. Sin embargo, existen distintas nociones de lo que significa participar que dependen, entre otros elementos, del posicionamiento teórico en el campo académico del agente que enuncia, y de la posición social del mismo.
Considerando esa diversidad de significados, en este artículo se defiende la idea de que la participación se ve atravesada por distintos ejes de dominación (género, raza, clase social, edad, etc.); y se explora, desde un punto de vista biográfico, la influencia del género y su relación o su cruce con otras estructuras, como la edad en las formas de concebir la participación. Para ello, se movilizan, de un lado, las biografías de la participación de 42 mujeres y 6 hombres que forman parte de algún dispositivo de innovación democrática de la Comunidad Autónoma del País Vasco. De otro lado, se analizan los datos de 5 grupos de discusión llevados a cabo con 21 de esas 42 mujeres. Se concluye proponiendo tres imágenes orientativas de la participación —concepciones amplia, mixta y restrictiva de la participación— que ayudan a cartografiar la diversidad conceptual en materia de participación y a estudiar las implicaciones teóricas y prácticas del uso de cada una de ellas.

Palabras clave

contrapúblico subalterno feminista, innovaciones democráticas, poder simbólico, teoría feminista, Comunidad Autónoma del País Vasco

Citas

Abelson, Julia et al. (2006). Assessing the Impacts of Public Participation: Concepts, Evidence and Policy Implications. Ottawa: Canadian Policy Reseach Networks. Disponible en web: http://www.cprn.org/documents/42669_fr.pdf [Consulta: 21 de abril de 2016].

Alfama, Eva (2009). «Lo riu és vida». Memoria de investigación del Programa de Doctorado en Psicología Social. Barcelona: Universidad Autónoma de Barcelona.

Barcena, Iñaki (2004). Democracia ecológica. Madrid: Atrapasueños.

Becker, Howard (1960). «Notes on the Concept of Commitment». American Journal of Sociology (66), 32-40.

Berger, Michele (2009). The Intersectional Approach: Transforming the Academy through Race, Class and Gender. EE. UU.: University of Noth Carolina Press.

Biglia, Barbara (2013). «Experiencias fronterizas y efectos de las movilidades sociales y de clase». Papers, 98 (4), 751-772. https://doi.org/10.5565/rev/papers/v98n4.558

Bilgune Feminista (2008). «Euskal Herriko IV. Jardunaldi Feministak». IV Jornadas Feministas de Euskal Herria. Celebradas en Portugalete los días 12 y 13 de diciembre.

Bourdieu, Pierre (1972). Esquisse d’une théorie de la pratique. Ginebra: Droz.

Bourdieu, Pierre (1977). «Sur le pouvoir symbolique». Annales. Économies, Sociétés, Civilisations, (3), 405-411. https://doi.org/10.3406/ahess.1977.293828

Bourdieu, Pierre (2013). «Séminaires sur le concept de champs 1972- 1975». Actes de la Recherche en Sciences Sociales, 5 (200), 4-37. https://doi.org/10.3917/arss.200.0004

Canales, Manuel y Peinado, Anselmo (1994). «Grupos de discusión». En Delgado, José Manuel; Gutiérrez, Juan. Métodos y técnicas cualitativas de investigación en Ciencias Sociales. Madrid: Síntesis.

Caul, Mike (1999). «Women’s Representation in Parliament: The Role of Political Parties». Party Politics, 5 (1), 79-98. https://doi.org/10.1177/1354068899005001005

Collins, Patricia Hill (1990). Black Feminist Thought. Knowledge, Consciousness, and The Politics of Empowerment. Londres: Routledge.

Collins, Patricia Hill (2010). «The New Politics of Community». American Sociological Review, 75 (1), 7-30. https://doi.org/10.1177/0003122410363293

Collins, Patricia Hill (2017). «The Difference That Power Makes: Intersectionality and Participatory Democracy». Investigaciones Feministas, 7 (2): 1-30.

Collins, Patricia Hill y Bilge, Sirma (2016). Intersectionality. Cambridge, UK: Polity Press.

Comisión Feminismos Sol (2013). Dossier de la Comisión de Feminismos de Sol. Madrid: CFS. Disponible en web: https://n-1.cc/file/download/540220 [Consulta: 6 de mayo de 2017].

Crenshaw, Kimberlé (1989). «Demarginalizing the Intersection of Race and Sex: A Black Feminist Critique of Antidiscrimination Doctrine, Feminist Theory and Antiracist Politics». University of Chicago Legal Forum, (149): 139-67. http://chicagounbound.uchicago.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=1052&context=uclf

Cunill, Nuria (1991). Participación ciudadana, dilemas y perspectivas para la democratización de los Estados latinoamericanos. Caracas: CLAD.

Dienel, Peter (2000). Repensar la democracia: los núcleos de intervención participativa. Madrid: Ediciones del Serbal.

Falquet, Jules (2005). «Trois questions aux mouvements sociaux “progresistes” apports de la théorie féministe à l’analyse des mouvements sociaux». Nouvelles Questions Féministes, 24 (3), 18- 35. https://doi.org/10.3917/nqf.243.0018

Fishkin, James (1991). «Democracy and Deliberation: New Directions for Democratic Reform». New Haven: Yale University Press.

Fishkin, James (2009). «When the People Speak: Deliberative Democracy and Public Consultation». Oxford: University Press.

Fraser, Nancy (1990). «Rethinking the Public Sphere: A Contribution to the Critique of Actually Existing Democracy». Social Text, 25/26, 56-80. https://doi.org/10.2307/466240

Fraser, Nancy (1997). Justice Interruptus: Critical Reflections on the «Postsocialist» Condition. Londres: Routlege.

Fraser, Nancy (2008). Scales of Justice: Reimagining Political Space in a Globalizing World. Nueva York: Columbia University Press.

Fraser, Nancy (2013). Fortunes of Feminism. From State-Managed Capitalism to Neoliberal Crisis. Londres: Verso.

García de León, María Antonia (1994). Elites discriminadas. Sobre el poder de las mujeres. Barcelona: Anthropos.

González, Miren Llona (2012). Entreverse: teoría y metodología práctica de las fuentes orales. Bilbao: UPV- EHU.

Gould, Deborah (2009). Moving Politics: Emotion and ACT UP’s Fight Against AIDS. EE. UU.: University of Chicago Press.

Grönlund, Kimmo et al. (2014). Deliberative Mini-Publics. Involving Citizens in the Democratic Process. UK: ECPR Press.

Habermas, Jurgen (1989). The Structural Tranformation of The Public Sphere: An Inquiry into a Category of Bourgeois Society. Cambridge: MIT Press.

Hernández, Jone Miren (2008). Hacia una cartografía de la participación invisible. Ayudas Francesca Bonnemaison, Diputación de Barcelona.

Ibarra, Pedro (2008). Relational Democracy. Nevada: Center of Basque Studies.

Komter, Aafke E. (2005). Social Solidarity and the Gift. UK: Cambridge University Press.

Mansbridge, Jane (1990). Beyond Adversary Democracy. Chicago: Chicago University of Chicago.

Mansbridge, Jane (1994). «Feminism and democratic community». Schools of thought in politics. En: Okin, Susan et al. EE. UU.: Edward Elgar Pub.

Martínez-Palacios, Jone (2013). «La participation des femmes aux mobilisations environnementales». Nouvelles éditions rationalistes, Raison présente, (186), 27- 39.

Martínez-Palacios, Jone (2015). «¿Le importa el sexo a la democracia participativa?». Revista de Estudios Políticos (168), 151-174. https://doi.org/10.18042/cepc/rep.168.05

Martínez-Palacios, Jone (2016). «Equality and Diversity in Democracy: How can We Democratize Inclusively?». Equality, Diversity and Inclusion: An International Journal (35), 350-563. https://doi.org/10.1108/EDI-04-2016-0030

Martínez-Palacios, Jone (Coord.) (2017a). Innovaciones democráticas feministas. Dyckinson: Oñati.

Martínez-Palacios, Jone (2017b). «Exclusión, profundización democrática e interseccionalidad». Revista Investigaciones Feministas, 15 (2): 1-20.

Martínez-Palacios, Jone y Bach, Jean-Nicolas (2016). «Mujeres y democracia participativa: ¿qué impide los proyectos de participación de las mujeres?». Revista Mexicana de Sociología (78), 497-527. www.revistas.unam.mx/index.php/rms/article/download/56227/49870

Pateman, Carole (1970). Participation and Democratic Theory. Cambridge: Cambridge University Press.

Pateman, Carole (2011). Carole Pateman: Democracy, Feminism, Welfare. Nueva York: Taylor and Fracis.

Putnam, Robert, Leonardi, Robert y Nanetti, Raffaella (1993). Making Democracy Work. Civic Traditions in Modern Italy. Princeton: Princeton University Press.

Sintomer, Yves (2011). Petite histoire de l’expérimentation démocratique. Tirage au sort et politique d’Athènes à nos jours. París: La Découverte, col. Poches.

Smith, Graham (2009). Democratic Innovations. Designing Institutions for Citizen Participation. Cambridge: Cambridge University Press.

Verge, Tània (2015). «The Gender Regime of Political Parties: Feedback Effects between Supply and Demand». Politics & Gender, 11 (4), 754-759. https://doi.org/10.1017/s1743923x15000483

Viterna, Jocelyn, et al. (2008). «How Development Matters», International Journal Of Comparative Sociology, 49 (6), 459-477. https://scholar.harvard.edu/files/viterna/files/ijcs2008.pdf

Xarxa de Dones de Barcelona (1998). Transformem la ciutat donant valor a la participació de les dones. Disponible en web: http://www.bcn.cat/congresdones/cponenc2.htm#1Introduccio [Consulta: 20 de enero de 2015].

Young, Iris Marion (1990). Justice and the Politics of Difference. Princeton: Princeton University Press.

Young, Iris Marion (1996). «Vida política y diferencia de grupo: una crítica del ideal de ciudadanía universal». Perspectivas feministas en teoría política. Castells, Carme. Barcelona: Paidós, 99-127.

Young, Iris Marion (2000). Inclusion & Democracy. Nueva York: Oxford University Press.

Biografía del autor/a

Jone Martínez-Palacios, Universidad del País Vasco

jone.martinez@ehu.es

Profesora adjunta. Departamento de Ciencia Política y de la Administración de la Universidad del País Vasco – Euskal Herriko Unibertsitatea

Bank of Montreal Visiting Scholar in Women’s Studies | Institut d’Études Féministes et de Genre | Institute of Feminist and Gender Studies. University of Ottawa

Miembra del grupo de investigación consolidado Parte Hartuz (UFI EMAN) y coordinadora del eje de trabajo «Modelos de democracia y feminismos».

Coordinadora de la investigación «Innovaciones democráticas feministas», financiada por Emakunde, Instituto Vasco de la Mujer.

Publicado

25-04-2018

Descargas

Los datos de descargas todavía no están disponibles.