Les axiologies d’allò socialment desitjable
Un estudi empíric sobre les característiques definitòries d’un bon membre de la societat a Espanya
Resum
Aquesta recerca estudia les característiques que defineixen un bon membre de la societat des de l’òptica d’allò socialment desitjable a Espanya. En societats on la moral i els valors es fonamenten en la religió, ser un bon membre de la societat es correspon amb la noció de fidel. En societats laiques, un membre ideal de la societat coincideix amb la noció de ciutadà. Aquesta recerca considera el pes de totes dues axiologies en el que defineix un bon membre de la societat des d’allò socialment desitjable. Primer, mostra empíricament la convivència d’axiologies laiques i religioses en l’imaginari d’allò socialment desitjable a Espanya. Segon, dimensiona el pes de cadascuna d’elles pel que fa a la definició ideal del que és ser un bon membre de la societat, posant en relleu que la noció de ciutadà, pròpia dels estats de dret, no és l’única que actua. Així mateix, analitza allò desitjable després de la noció de ciutadà incloent-hi activitats pròpies de la ciutadania global crítica, una definició ampliada que incorpora la dimensió global i ecològica. Finalment, mitjançant una anàlisi factorial, s’observa una estructura latent després de la caracterització de la ciutadania a Espanya i s’identifiquen els components cognitius i comportamentals de les actituds cap als atributs considerats. L’anàlisi utilitza les dades d’una enquesta del programa Global Attitudes Project de la Fundació Pew (2022).
Paraules clau
socialment desitjable, religió, laïcisme, ciutadania, opinió pública, RokeachReferències
Ajzen, Icek y Fishbein, Martin (1977). «Attitude-behavior relations: A theoretical analysis and review of empirical research». Psychological Bulletin, 84(5), 888-918. https://doi.org/10.1037/0033-2909.84.5.888 DOI: https://doi.org/10.1037//0033-2909.84.5.888
Alaminos, Antonio (dir.) (1995). Lo socialmente deseable: Un diseño cuasiexperimental. Alicante: Diputación de Alicante.
Alaminos, Antonio y Penalva-Verdú, Clemente (2012). «Ética civil y ética religiosa en España». Revista Internacional de Sociología, 70(2), 347-373. https://doi.org/10.3989/ris.2010.04.26 DOI: https://doi.org/10.3989/ris.2010.04.26
Alaminos-Fernández, Antonio Fco.; Alaminos, Antonio y Alaminos-Fernández, Paloma (2023). Rokeach: The Value Structure in Forty European Societies: An exploratory approach based on Milton Rokeach’s theory. Alicante: OBETS Open Science. Recuperado de http://hdl.handle.net/10045/138278
Alaminos-Fernández, Antonio Fco.; Alaminos, Antonio y Alaminos-Fernández, Paloma (2025). «La cuantificación de patrones discursivos en seis países europeos: Un estudio de caso empírico sobre las nociones de “comunidad” y “sociedad”». OBETS: Revista de Ciencias Sociales, 20(1), 17-46. https://doi.org/10.14198/obets.27295 DOI: https://doi.org/10.14198/obets.27295
Alaminos-Fernández, Paloma (2024). «Las bases culturales del punitivismo en España». OBETS: Revista de Ciencias Sociales, 19(1), 17-32. https://doi.org/10.14198/obets.26159 DOI: https://doi.org/10.14198/obets.26159
Ariño-Villarroya, Antonio (2004). «Asociacionismo, ciudadanía y bienestar social». Papers, 74: Evolución social y juventud, 85-110. https://doi.org/10.5565/rev/papers/v74n0.1088 DOI: https://doi.org/10.5565/rev/papers/v74n0.1088
Ben-Yehuda, Nachman (2011). Theocratic democracy: The social construction of religious and secular extremism. Oxford: Oxford University Press.
Bloemraad, Irene; Korteweg, Anna y Yurdakul, Gökçe (2008). «Citizenship and Immigration: Multiculturalism, Assimilation, and Challenges to the Nation-State». Review of Sociology, 34, 153-179. https://doi.org/10.1146/annurev.soc.34.040507.134608 DOI: https://doi.org/10.1146/annurev.soc.34.040507.134608
Bobbio, Norberto (1996). Derecha e izquierda: razones y significados de una distinción política (3ª ed., J. Arriagada, Trad.). Madrid: Taurus.
Bourdieu, Pierre (1984). Distinction: A social critique of the judgement of taste. Cambridge, Massachusetts: Harvard University Press.
Casas-Cortes, Maribel (2019). «Care-tizenship: Precarity, social movements, and the deleting/re-writing of citizenship». Citizenship Studies, 23(1), 19-42. DOI: 10.1080/13621025.2018.1556248. DOI: https://doi.org/10.1080/13621025.2018.1556248
Crone, Patricia (2004). God’s rule: Government and Islam. Nueva York: Columbia University Press.
Crowne, Douglas y Marlowe, David (1960). «A new scale of social desirability independent of psychopathology». Journal of Consulting Psychology, 24(4), 349-354. https://doi.org/10.1037/h0047358 DOI: https://doi.org/10.1037/h0047358
Dalton, Russel (2008). «Citizenship Norms and the Expansion of Political Participation». Political Studies, 56(1), 76-98. https://doi.org/10.1111/j.1467-9248.2007.00718.x DOI: https://doi.org/10.1111/j.1467-9248.2007.00718.x
Eagly, Alice y Chaiken, Shelly (1993). The psychology of attitudes. Nueva York: Harcourt Brace Jovanovich College Publishers.
Eagly, Alice y Chaiken, Shelly (1998). «Attitude structure and function». En: Gilbert, D. T.; Fiske, S. T. y Lindzey, G. (eds.). The handbook of social psychology (4.ª ed.), 269-322. Nueva York: Oxford University Press.
Edwards, Allen (1957). The social desirability variable in personality assessment and research. Nueva York: Dryden Press.
Eizaguirre, Santiago; Pradel‐Miquel, Marc y García, Marisol (2017). «Citizenship practices and democratic governance: ‘Barcelona en Comú’ as an urban citizenship confluence promoting a new policy agenda». Citizenship Studies, 21(4), 425-439. https://doi.org/10.1080/13621025.2017.1307609 DOI: https://doi.org/10.1080/13621025.2017.1307609
Gabrielson, Teena (2008). «Green citizenship: A review and critique». Citizenship Studies, 12, 429-446. https://doi.org/10.1080/13621020802184275 DOI: https://doi.org/10.1080/13621020802184275
Goffman, Erving (1959). The presentation of self in everyday life. Nueva York: Doubleday.
Hansen, Randall (1999). «Migration, citizenship and race in Europe: Between incorporation and exclusion». European Journal of Political Research, 35, 415-444. https://doi.org/10.1111/1475-6765.00458 DOI: https://doi.org/10.1111/1475-6765.00458
Hernanda, Renita; Sapitri, Ane; Al Adawiyah, Khofifah; Amalia, Riska y Muthaqin, Dwi (2021). «Literature Review Picture of Mental Revolution to Improve Citizenship Characteristics, Especially Among Generation Z». Journal Research of Social, Science, Economics and Management, 1(1), 31-45.
https://doi.org/10.59141/jrssem.v1i1.1 DOI: https://doi.org/10.59141/jrssem.v1i1.1
Ho, Elaine (2008). «Citizenship, Migration and Transnationalism: A Review and Critical Interventions». Geography Compass, 2, 1286-1300. https://doi.org/10.1111/j.1749-8198.2008.00140.x DOI: https://doi.org/10.1111/j.1749-8198.2008.00140.x
Marshall, Thomas Humphrey (1950). Citizenship and Social Class and Other Essays. Cambridge, UK: Cambridge University Press.
Mezzadra, Sandro (2007). «Fronteras, migración y ciudadanía». Papers, 85, 31-41. https://doi.org/10.5565/rev/papers.2009 DOI: https://doi.org/10.5565/rev/papers.2009
Navarro-Casillas, Ana María; Padilla de la Torre, María Rebeca y Cervantes-Velázquez, Mónica (2020). «Narrativas periodísticas y ciudadanía juvenil: Análisis en diarios de Aguascalientes, México». Estudios sobre el Mensaje Periodístico, 26(3), 1121-1132. https://doi.org/10.5209/esmp.65516 DOI: https://doi.org/10.5209/esmp.65516
Nederhof, Anton (1985). «Methods of coping with social desirability bias: A review». European Journal of Social Psychology, 15, 263-280. https://doi.org/10.1002/ejsp.2420150303 DOI: https://doi.org/10.1002/ejsp.2420150303
Nozick, Robert (1974). Anarchy, state, and utopia. Nueva York: Basic Books
Nussbaum, Martha (1996). «Patriotism and Cosmopolitanism». En: Cohen, Joshua (ed.). For Love of Country. Boston: Beacon Press, 3-17.
Ones, Deniz; Viswesvaran, Chockalingam y Reiss, Angelika (1996). «Role of social desirability in personality testing for personnel selection: The red herring». Journal of Applied Psychology, 81(6), 660-679. https://doi.org/10.1037/0021-9010.81.6.660 DOI: https://doi.org/10.1037//0021-9010.81.6.660
Ortega, Miguel (2011). «Nuevas formas de ciudadanía asociadas a las redes de comunicación globales: El ciudadano digital». Historia Actual Online, 24.
Paulhus, Delroy (1984). «Two-component models of socially desirable responding». Journal of Personality and Social Psychology, 46(3), 598-609. https://doi.org/10.1037/0022-3514.46.3.598 DOI: https://doi.org/10.1037//0022-3514.46.3.598
Phillips, Derek y Clancy, Kevin (1972). «Some effects of “Social Desirability” in survey studies». American Journal of Sociology, 77, 921-940. https://doi.org/10.1086/225231 DOI: https://doi.org/10.1086/225231
Prades, Ana; Espluga-Trenc, Josep y Horlick-Jones, Tom (2015). «Riesgos tecnológicos, conflictos sociales y políticas ambientales: Del estudio de las percepciones a la implicación pública». Papers, 100(4), 395-423. https://doi.org/10.5565/rev/papers.2223 DOI: https://doi.org/10.5565/rev/papers.2223
Putnam, Robert D. (2000). Bowling Alone: The collapse and revival of American community. Nueva York: Simon & Schuster. https://doi.org/10.1145/358916.361990 DOI: https://doi.org/10.1145/358916.361990
Randall, Donna y Fernandes, María (1991). «The social desirability response bias in ethics research». Journal of Business Ethics, 10(11), 805-817. https://doi.org/10.1007/BF00383696 DOI: https://doi.org/10.1007/BF00383696
Rawls, John (1971). A Theory of Justice. Cambridge, MA: Harvard University Press. https://doi.org/10.4159/9780674042605 DOI: https://doi.org/10.4159/9780674042605
Reynolds, Willian (1982). «Development of reliable and valid short forms of the Marlowe-Crowne Social Desirability Scale». Journal of Clinical Psychology, 38(1), 119-125. https://doi.org/10.1002/1097-4679(198201)38:1%3C119::AID-JCLP2270380118%3E3.0.CO;2-I DOI: https://doi.org/10.1002/1097-4679(198201)38:1<119::AID-JCLP2270380118>3.0.CO;2-I
Rokeach, Milton (1970). Beliefs, attitudes and values: A theory of organization and change (3.ª impr.). San Francisco: Jossey-Bass.
Rosanvallon, Pierre (2011). La société des égaux. París: Éditions du Seuil.
Saputra, Haris (2020). «The Emerging Values of Civic Education for Global Competence». SSRN Electronic Journal. https://doi.org/10.2139/ssrn.3713721 DOI: https://doi.org/10.2139/ssrn.3713721
Schnapper, Dominique (1994). La communauté des citoyens: Sur l’idée moderne de nation. París: Gallimard.
Schoeman, Sonja (2005). «Educating Democratic Minds in South African Public Schools: African Teachers’ Perceptions of Good Citizenship». Journal of Negro Education, 74(1), 275-286.
Stöber, Joachim (2001). «The Social Desirability Scale-17 (SDS-17): Convergent validity, discriminant validity, and relationship with age». European Journal of Psychological Assessment, 17(3), 222-232. https://doi.org/10.1027//1015-5759.17.3.222 DOI: https://doi.org/10.1027//1015-5759.17.3.222
Taylor, Charles (1994). Multiculturalism: Examining the Politics of Recognition. Princeton, NJ: Princeton University Press. https://doi.org/10.2307/j.ctt7snkj DOI: https://doi.org/10.2307/j.ctt7snkj
Vaccaro, Yolanda (2017). «Ciudadanía postnacional: Derechos políticos de los inmigrantes latinoamericanos en España». Barataria: Revista Castellano-Manchega de Ciencias Sociales, 23, 185-199. https://doi.org/10.20932/barataria.v0i23.340 DOI: https://doi.org/10.20932/barataria.v0i23.340
Veselý, Štepan y Klöckner, Christian (2020). «Social Desirability in Environmental Psychology Research: Three Meta-Analyses». Frontiers in Psychology, 11. https://doi.org/10.3389/fpsyg.2020.01395 DOI: https://doi.org/10.3389/fpsyg.2020.01395
Weber, Max (1922). The sociology of religion. Traducido por Talcott Parsons. Londres: Methuen & Co. Ltd., 1965.
Zajonc, Robert Boleslaw (1980). «Feeling and thinking: Preferences need no inferences». American Psychologist, 35(2), 151-175. https://doi.org/10.1037/0003-066X.35.2.151 DOI: https://doi.org/10.1037//0003-066X.35.2.151
Publicades
Com citar
Descàrregues
Drets d'autor (c) 2025 Antonio Alaminos Fernández, Antonio Alaminos Chica

Aquesta obra està sota una llicència internacional Creative Commons Reconeixement-NoComercial 4.0.